Açıklayıcı Anlatım Nedir, Özellikleri Nelerdir?
Açıklayıcı anlatım fıkra, dene, eleştiri ya da makale gibi öğretici özelliği olan türlerdeki anlatım biçimidir. Herhangi bir konu ile ilgili bir şeyler öğretmek ve bilgi vermek amacına yönelik bir türdür. Açıklama ile bir şeyleri bilinir kılmak ve direkt olarak bilgi vermek amaçlanır. Burada imalı sözlere ya da sanatlı söyleyişlere yer olmaz. Açık ve anlaşılır bir dil kullanılır.
Kişisellikten ve soyutlamalardan da uzak durulur. Açıklayıcı anlatımda temel amaç öğretme ve bilgilendirmedir. Bu nedenle konunun daha iyi ve net anlaşılması için örnekleme, karşılaştırma ya da tanımlama gibi düşünceyi geliştirme yöntemleri de kullanılır. Ders kitaplarında ve ansiklopedilerde de bu tür anlatım vardır.
Açıklayıcı Anlatım Örnekleri
Teknik, bilimin karakterize olmuş haline denir. Bilimin araç gerece ya da makineye dönüşmüş haline teknik denebilir. İnsanlar teknik sayesinde ilkellikten sıyrılmış ve kültürel bakımdan da olgunluğa erişmiştir. Birbirlerini sevmeyi, bir arada yaşamayı da bu sayede öğrenmişlerdir. (Bu cümlede ilk cümle tanım cümlesi, diğerleri ise onu açıklayıcı cümlelerdir.)
Divan edebiyatı Fars ve Arap edebiyatının Türk edebiyatına uzanmış halidir. İçerik ve biçim yönünden taklit olan Divan edebiyatında söz oyunlarına başvurulur. (Açıklayıcı anlatımın kullanıldığı bir yazıdır.)
Açıklayıcı Anlatım Biçim Özellikleri
Açıklayıcı anlatım genellikle deneme, sohbet, köşe yazısı ya da makale gibi metin türlerinde kullanılır. Açıklayıcı anlatım ile yazılan yazıların anlatımının açık olması önemlidir. Net bir şekilde bilgi verilir ve konunun anlaşılması amaçlanır. Bu nedenle konuşurken ya da yazarken açıklayıcı anlatım kullanılmak istenirse net ve açık ifadeler ile anlatılması önemlidir.
Konunun ve bilginin direkt olarak anlatılması, dilin de göndergesel işlevde kullanılması gerekir. Herhangi bir konun geliştirilmesi ve anlaşılır hale getirilmesi için açıklayıcı anlatım kullanılması gerekir. Açıklayıcı anlatımın kullanıldığı metinden sonra nasıl ve niçin sorularının cevapları ortaya çıkmış olur.
Açıklayıcı Anlatımın Özellikleri
Açıklayıcı anlatımda dil göndergesel işlevde kullanılmaktadır.
Yan anlamlara, mecaz anlamlara ve söz sanatlarına açıklayıcı anlatımda yer verilmez.
İfade ve dil sade, pürüzsüz ve gösterişsiz olur.
Yazarın bakış açısı metne yansısa da taraflı bir söyleyişe yer verilmez.
Açıklayıcı anlatım en çok deneme, makale, fıkra, sohbet, eleştiri gibi edebi türlerde kullanılır.
Yardımcı olması için karşılaştırma, tanımlama ya da örnekleme de yapılabilir.
