Okul, öğrencilerin hem akademik alanda hem de akranları ile bir araya gelerek sosyal ilişkiler alanında kendilerini geliştirdikleri bir ortamdır. Ancak okullarda karşılaşılan ve saldırgan davranışın bir türü olan akran zorbalığı çocukların ve ergenlerin akademik, sosyal ve duygusal gelişim sürecini olumsuz etkilemektedir.
Dan Olweus (1931-2020), akran zorbalığı ile ilgili ilk sistematik ve bilimsel çalışmaları gerçekleştiren araştırmacıdır. Olweus, 1970’lerde akran zorbalığının görülme sıklığını, türlerini ve nedenlerini inceleyen çalışmalara başlamış ve 1973’te bu alandaki ilk bilimsel yayın olarak kabul edilen ‘Aggression in the Schools: Bullies and Whipping Boys’ isimli kitabını yayınlamıştır. 1983’te Norveç Eğitim Bakanlığı akran zorbalığına karşı ulusal bir seferberlik başlatmış ve bu bağlamda Olweus, ‘Olweus Zorbalığı Önleyici Müdahale Programı’nı (Olweus Bullying Prevention Program) geliştirerek okullarda uygulamış ve sonraki önleyici müdahale çalışmalarına ışık tutmuştur.
Olweus’a göre (1993) akran zorbalığı ‘bir veya bir grup öğrencinin bir başka öğrenciye karşı uyguladıkları saldırgan davranışlar’ olarak tanımlanmaktadır. Akran zorbalığı davranışının üç temel özelliği bulunmaktadır:
• Davranışın bilinçli ve kasıtlı olarak zarar verme amacıyla gerçekleştirilmiş olması
• Davranışın tekrarlanarak devam etmesi
• Davranışı yapan öğrenci ile maruz kalan öğrenci arasında farklı nedenlerden kaynaklanan güç dengesizliğinin bulunması (örn. fiziksel özellikler veya yaş olarak)
AKRAN ZORBALIĞI TANIMI
Saldırgan davranışın bir alt türüdür. Bilinçli ve kasıtlı olarak yapılan, sürekliliği bulunan ve güç dengesizliği hâkim olan bir davranış türüdür. Akran zorbalığı sadece fiziksel olarak ortaya çıkmaz ve bu yönüyle şiddetten farklılaşır. Akran zorbalığında görülen alay etme, isim takma, gruptan dışlama gibi davranışlar şiddet olarak kabul edilmez.
Bazı şiddet davranışları da akran zorbalığı olarak kabul edilmez. Örneğin, bedensel veya zihinsel olarak güçleri birbirine eşit olan öğrenciler arasında yaşanan tartışma veya kavga bir şiddet olayıdır ancak akran zorbalığı olarak nitelendirilmemektedir.
ZORBALIĞA MARUZ KALAN ÇOCUKLARIN AİLELERİNE ÖNERİLER
• Çocuğuyla neler yaşadığı konusunda konuşmak; ona yanında olduğunu ve yardım etmek istediğini göstermek,
• Çocuğunu yargılamadan dinlemek; ne hissettiğini sormak ve duygularını paylaşmasını sağlamak,
• Çocuğuna zorbalığa uğramanın onun bir hatası olmadığını açık bir şekilde ifade etmek,
• Çocuğuyla zorbalığa nasıl karşı çıkabileceğine dair basit planlar geliştirmek,
• Çocuğuyla böyle bir durumda okulda kimden ve ne şekilde yardım isteyebileceğini konuşmak, ço
cuğunu yardım isteme konusunda cesaretlendirmek,
• Çocuğun kendini etkili bir şekilde ifade edebilmesi; yeni arkadaşlıklar kurması ve sağlıklı sosyal ilişkiler sürdürebilmesi için gerekli becerileri kazanmasını desteklemek (Rehber öğretmen/psikolojik danışman bu konuda kitap/etkinlik/oyun önerilerinde bulunabilir.),
• Çocuğun özgüvenini yeniden kazanması için olumlu özelliklerini vurgulamak
• Rehber öğretmen/psikolojik danışman ve sınıf öğretmeniyle iş birliği kurmak
• Gerektiği zaman uzman desteği almak
