Selenyum doğal olarak organik olarak bulunabilir. Havada, suda ve toprakta organik bir şekilde bulunabilir. Selenyumu canlılar sentezleyemiyor olsa da canlıların sağlığı için eser miktarda da olsa bulunması gereken bir mineraldir. İnsanlar selenyumu sağlıklı ve dengeli beslenerek selenyum ihtiyaçlarını karşılayabilirler. Selenyumun insan vücudundaki temel görevi, enzimlerin yapısına kofaktör olarak yer almasıdır.
Selenyum nedir?
Günümüze kadar yapılan birçok bilimsel çalışma göstermiştir ki selenyumun insan sağlığına birden fazla olumlu etkisi vardır. Bu nedenle de selenyum eksikliği insanlarda olumsuz durumlara yol açabilir. Selenyum faydalarına değinmeden önce selenyumun ne olduğunu öğrenmek gerekir. “Selenyum ne demek?” sorusuna şöyle cevap verebiliriz: Selenyum, canlılar tarafından sentezlenemeyen yani üretilemeyen bir mineraldir. Eser miktarda da olsa canlıların dışardan alması gerektiği bir mineraldir.
Selenyum insan vücudunda düzenleyici olarak yer alır ve büyük bir role sahiptir. Özellikle de başta kas ve iskelet sistemi olmak üzere karaciğerden tiroid bezine kadar birçok organda ve dokuda bulunur. Selenyumun insan vücudundaki emilimi onikiparmak bağırsağında olur. Selenyumun eksik olması ya da fazla olması farklı sorunlara yol açabilir.
Selenyum nasıl kullanılır?
İnsanlar selenyum ihtiyacını çoğunlukla besinlerden ve gıdalardan karşılar. Özellikle de selenyum bakımından zengin bir coğrafyada yaşayan insanlar, selenyum ihtiyacını daha kolay karşılayabilir. Ancak elbette bazı durumlarda selenyum eksikliği yaşanabilir. Selenyum eksikliği yaşanması durumunda bir doktor gözetimi altında takviyeler almak gerekir. Besin ve gıda haricinde selenyum takviyesi alan ve almak isteyen kişilerin de sıklıkla sorduğu “Selenyum ne zaman alınmalı?” sorusuna şu şekilde cevap verebiliriz: Selenyum gıda takviyesi olarak kullanılacaksa mutlaka bir doktor kontrolünde ve onayında kullanılmalı, doktorun reçetelendirmediği ilaçlar kullanılmamalıdır. Doktor kontrolü altında selenyum takviyesi, eksikliğe göre aç ya da tok karna günde 1 tablet olacak şekilde alınabilir.
Selenyum ne işe yarar?
Selenyumun faydaları ve ne işe yaradığıyla alakalı yapılan çalışmalar sonucunda insan vücudunda ortalama olarak 3 ila 20 mcg arasında bulunur. Selenyum insan vücudunda büyük oranda iskelet ve kas sisteminde bulunsa da pek çok sitemde bulunur. Bunun en önemli nedeni, selenyumun vücutta düzenleyici bir etkisinin olmasıdır. Selenyumun düzenleyici etkisi sayesinde birçok sistem daha sağlıklı bir şekilde işler. Selenyum faydaları şu şekildedir:
- Kalp ve damar sağlığını korur. Koroner arter kalp rahatsızlığı olan kişilerin birçoğunda genellikle selenyum düzeleri düşüktür.
- Selenyum bazı kanser türlerinin tedavisinde ve önleme konusunda etkili olabilir. Özellikle de prostat, akciğer ve karaciğer kanseri tedavisinde ve önlenmesinde önemlidir.
- Kanser hastalarının tedavisinde kullanılan selenyum takviyesinin, kanserin ilerleyişini yavaşlattığı düşünülür.
- Selenyum takviyesi aynı zamanda kanser tedavisinde kullanılan ilaçların yan etkilerinin de en aza indirgenmesinde yardımcı olabilir.
- Selenyum güçlü bir antioksidandır. Vücutta serbest radikallerin atılmasında yardımcı olur. Serbest radikal fazlalığı hücrelerin yaşlanma sürecini artırabilir ve dolayısıyla da yaşlanmayı hızlandırabilir. Selenyumun antioksidan özelliğiyle serbest radikallerle savaşır ve kırmızı kan hücrelerinin sağlığını korur.
- Selenyum antioksidan özelliği sayesinde yaşlanma ve yaşlanmaya bağlı etkileri hafifleterek yaşlanma sürecini geciktirebilir.
- Selenyum oksitatif stresle savaşabilir ve bağışıklık sistemine katkıda bulunur.
- Selenyum, vücutta gerçekleşmesi gereken tepkimelerin gerçekleşmesini sağlayan enzimlerin yapısında da düzenleyici olarak görev alır.
- Selenyum minerali, salgı bezlerinin ve hormonların çalışmasını destekler ve düzenler.
- Selenyum, T3 ve T4 hormonlarının sentezinde büyük rol oynar. İskelet sisteminden sonra en yüksek selenyum oranına sahip olan bölge de tiroid bezleridir.
- Selenyum erkeklerde testislerde de depolanır ve böylece spermin kalitesini ve sayısını da doğrudan olumlu olarak etkiler.
Selenyum nelerde var?
Selenyum doğal olarak havada, toprakta ve suda bulunsa da insan vücudu direkt olarak selenyum üretemez. Bu nedenle insanların selenyumu gıdalardan ya da takviyelerden almaya ihtiyacı vardır. Selenyum içeren besinler başınsa hayvansal gıdalar vardır. Hayvansal kökenli gıdalar selenyum açısından zengindir. Özellikle de ciğer ve böbrek gibi sakatatlarda bolca selenyum bulunur. Selenyum bulunan besinler şu şekildedir:
- Deniz ürünleri
- Tavuk eti
- Kırmızı et
- Sakatatlar
- Yeşil mercimek
- Kırmızı mercimek
Selenyum sadece hayvansal kaynaklı alınabilen bir mineral değildir. Selenyum aynı zamanda bitkisel kaynaklı gıdalardan da alınabilir. Bitkisel kaynaklı besinlerden selenyum alabilmek için, bitkinin yetiştiği toprağın selenyum bakımından zengin olması gerekir. Selenyum toprakta da bulunabildiği için selenyum açısından zengin olan topraklarda yetişen bitkisel kaynaklı besinlerde de selenyum alınabilir.
Günlük selenyum ihtiyacı ne kadar?
Başta hayvansal kaynaklı besinler olmak üzere bazı bakliyatlarda ve bitkisel kaynaklı ürünlerde de selenyum olabilir. İnsanlar ihtiyacı olan selenyumu besinlerden karşılayabilir. Kişilerin ihtiyacı olan selenyumu karşılayabilmeleri için düzenli ve sağlıklı bir şekilde beslenmesi gerekir. Ancak bazı zamanlarda selenyum eksikliği yaşanabilir. Örneğin kişi yeterli şekilde sağlıklı besleniyorsa ancak emilim sırasında aksaklık yaşanıyorsa selenyum eksikliği olabilir. Bunun yanı sıra hayvansal ürünler tüketmeyen kişilerde de selenyum eksikliği yaşanabilir.
Kişide selenyum eksikliği varsa bu eksikliği giderebilmek için doktor kontrolünde takviyeler kullanabilir. 4 yaş üstündeki bir kişi ve yetişkinlerin günlük alması gereken selenyum miktarı 55 mcg’dir. Ancak bu günlük kullanım miktarı, kişinin vücudundaki selenyum değerine bağlı olarak değişebilse de genel olarak bir insan için günlük ihtiyaç olan selenyum miktarı 50-200 mcg arasındadır.
Selenyum eksikliği nedir?
İnsanlar sağlıklı ve düzenli beslenmiyorsa, hayvansal kaynaklı ürünleri yeteri kadar tüketmiyorsa ya da selenyum emilimiyle ilgili problem varsa selenyum eksikliği yaşanabilir. Bunun yanı sıra coğrafi açıdan da selenyumun az olduğu bölgelerde yaşayan insanlarda da selenyum eksikliği görülebilir. Hamileler ve anne adayları da selenyum eksikliği yaşayabilir ve selenyum takviyesi alması gerekebilir. Selenyum eksikliği belirtileri şu şekildedir:
- Tiroid bezi hastalıkları ve guatr hastalığı
- Üreme problemleri
- Hepatit, siroz
- Anksiyete, depresyon
- Diyabet, insülin direnci
- Kas ve kemik problemleri
Eğer bu tarz belirtiler yaşıyorsanız ve selenyum eksikliği olduğunu düşünüyorsanız hemen bir doktora başvurun. Doktor yönlendirmesi ve reçetesi olmadan herhangi bir ilaç, takviye ve gıda kullanmayın. Yanlış ve eksik bir tedavi durumun kötü sonuçlanmasına yol açabilir.
Selenyum fazlalığı neden olur?
Selenyum eksikliği yaşanabildiği gibi selenyum fazlalığı da olabilir. Selenyum doğada her yerde eşit bir şekilde bulunmaz. Dolayısıyla toprağında, havasında ve suyunda bol miktarda selenyum bulunan yerlerde yaşayanlar, çok sık hayvansal ürün ve özellikle sakatat tüketenler, selenyum takviyesi alan kişilerin fazla miktarda takviye alması gibi durumlarda selenyum fazlalığı yaşanabilir. Selenyumun fazla olması durumunda ortaya çıkabilecek rahatsızlıklar:
- Mide ve bağırsak problemleri
- Gastrointestinal sorunlar
- Diş sağlığının bozulması
- Reflekslerde bozulma
- Akut ya da kronik selenyum zehirlenmesi (Mide-bağırsak sorunları, ciltte sararma, nefes darlığı)
Selenyumun eksikliği kadar fazlalığı da hastalıklara yol açabilir. Bu nedenle selenyum gibi diğer minerallerin takviyesini de almadan önce mutlaka doktora danışmak gerekir. Aynı zamanda doğru takviye kullanımı için de mutlaka doktor reçetesi gereklidir.
